Ruimschoots op tijd in gesprek over gezonde zwangerschap

‘De mbo-studenten bleven zelfs ná de les nog hangen om vragen te stellen’, vertelt Hilde van Keulen. Ze heeft het over het lesprogramma ‘Niet of Wel Zwanger’, dat ze als senior onderzoeker Gedragsverandering bij TNO ontwikkelde en onderzocht. Het lesprogramma is bedoeld om een gezonde zwangerschap onder toekomstige ouders te bevorderen en om ongewenste zwangerschap te voorkomen. Het bestaat uit een lessenserie met een leskoffer vol materialen en de website nietofwelzwanger.nl. Tijdens de lessen op het mbo – gegeven door een getrainde verloskundige of GGD-verpleegkundige seksuele gezondheid – komen vier thema’s aan bod: Soa’s, anticonceptie, (tiener)ouderschap en gezond zwanger worden. Studenten kiezen als groep wat het eerste thema wordt.

Vóór de conceptie

Van Keulen: ‘Mensen weten vaak niet dat een gezonde zwangerschap al begint vóór de conceptie. Zo kan een onbehandelde soa leiden tot onvruchtbaarheid. In de eerste weken van de zwangerschap worden het hart en centrale zenuwstelsel van het kind aangelegd, terwijl je dan nog niet weet of je zwanger bent. Wil je de kans op een open ruggetje verkleinen, dan is het belangrijk om al een aantal weken voor de conceptie met foliumzuur slikken te starten.

Bepaalde voeding – denk aan rauw vlees of vis – kan tijdens de zwangerschap zorgen voor een infectie, met soms zelfs een miskraam tot gevolg. Sommige ‘normale’ medicijnen zijn ook gevaarlijk, zoals de pijnstiller Ibuprofen die long- of hartproblemen bij het kindje kunnen veroorzaken.’

‘De studenten leggen producten bij echoscopieën van een ongeboren kind in diverse stadia’

Mbo-studenten zijn nog veelal bezig met voorkomen van zwanger worden, maar willen vaak later wel kinderen. Bovendien zijn er wel lesprogramma’s voor het voorgezet onderwijs en mbo over verliefdheid, relaties, lichamelijke ontwikkeling en seksualiteit, maar specifiek aandacht aan voorbereiden en bevorderen van een gezonde zwangerschap komt daar niet aan de orde. Dat maakt het mbo een dankbare plek om informatie te bieden.

Energydrink

‘Jongens en meiden zijn in het begin van de les nog wat afwachtend, maar doen na de opwarmer enthousiast mee. Dat komt door de manier waarop de lessenreeks in elkaar zit, volgens de Centeringmethodiek,’ zegt de onderzoeker. Centering bestaat onder meer uit interactief leren en group building. ‘De reeks start bijvoorbeeld met de opdracht om in twee minuten met elkaar een seks-ABC te schrijven. Dat breekt het ijs, waardoor openheid en vertrouwen ontstaat. Daarnaast zijn er groepsdiscussies over bijvoorbeeld natuurlijke anticonceptie, wat er nodig is voor ouderschap en wat je beter wel of niet kunt doen voor of tijdens de zwangerschap. Studenten markeren bij producten uit de leskoffer bijvoorbeeld wat (on)gezond is voor de zwangerschap of geven code oranje bij wat je mag maar niet te veel. Wanneer is foliumzuur slikken verstandig en wanneer kun je het beste stoppen met alcohol drinken? Dat levert mooie gesprekken op.’

Geïnformeerd kiezen

Uit onderzoek van TNO blijkt dat mbo-studenten na afloop beter geïnformeerd kiezen over een gezonde zwangerschap, meer kennis hebben over de voorbereiding voor een gezonde zwangerschap en eerder van plan zijn om die maatregelen te treffen. Studenten vonden de lessen aantrekkelijk, duidelijk en leerzaam. Mbo-docenten waardeerden de interactieve spelvormen en denken dat het juist daardoor geschikt is voor elk niveau.’

‘Mbo’ers vinden het prettig om les te krijgen van een verloskundige, als expert van buitenaf’

Expert

Van Keulen vond het een eyeopener hoe weinig sommige jongeren wisten en tegelijk hoe open ze hun vraag durfden te stellen. ‘Zoals een studente die vroeg tijdens een evaluatiegesprek: “Hoe heten die dingen ook alweer die je kunt indoen als je ongesteld bent? Ik weet niet hoe dat moet.” In het onderzoek zien we ook terug dat studenten het prettig vinden om les te krijgen van iemand van buiten de school, een expert die er gemakkelijk over praat. We zien dat terug in de effecten, ook te lezen in de factsheet studenten maken een beter geïnformeerde keuze over gezond zwanger worden wanneer de lessen door een verloskundige worden gegeven dan wanneer een mbo-docent dat doet.’ De professionals volgen vooraf een e-learning en training om met de inhoud en Centeringmethode vertrouwd te raken.

Uitbreiding

De wens van TNO-onderzoeker Van Keulen is dan ook om Niet of Wel Zwanger aan te bieden op alle Nederlandse mbo-scholen en aan te passen voor gebruik op de bovenbouw van het (speciaal) voortgezet en praktijkonderwijs. In Drenthe zijn gemeenten en GGD enthousiast: met overheidssubsidie wordt het lesprogramma komende jaren op alle mbo-scholen gegeven.

Als Van Keulen dan nog een wens mag uitspreken: ‘Graag zou ik zien dat er een doorlopende leerlijn ontstaat rond relaties, seksualiteit, gezond zwanger worden. Door goed onderbouwde lesprogramma’s zoals Lang leve de liefde en Niet of Wel Zwanger aan elkaar te verbinden.’